Yangın ve can güvenliği konusunda 30 yılı aşkın süredir danışmanlık hizmeti veren Dr. Kazım Beceren’den yangın korunum sistemlerinin bakım süreçlerindeki eksiklikler ve çözümleri hakkında bilgi aldık.
Yangın korunum sistemlerinin bakım yönetimi ve süreci konusunda mevcut binalarda eksiklik görüyor musunuz? Varsa bu eksiklikler nelerdir?
Gerek bina gerekse tesis işletmeleri konfor ve üretimle ilgili sistemlerde beliren aksaklıklara veya şikayetlere anında tepki vermek zorunda oldukları için bu sistemlerin kontrol ve bakımlarını yapmada hassas bir şekilde hareket etmektedirler.
Yangın güvenliği ile ilgili olarak ise tasarım ve yapım aşamasında oluşan ve yıllar geçtikçe artan bilinçli yaklaşımları işletme aşamasında maalesef göremiyoruz Bu durumun sebebi yangın güvenliği konusunda ülkenin duyarlılığının hala arzu edilen seviyede olmamasıdır.
Hala işletmeler yangın korunum sistemlerinin kontrol ve bakımları için programlamalarını, sıklıkla ortaya çıkan veya çıkması muhtemel aksaklıklara göre planlamaktadır. Ellerinde, yangın pompası yangın alarm paneli gibi ana cihazlar hariç yangın korunum sistemlerinde kullanılan cihazlar ile ilgili detaylı listeler bulunmamaktadır. Bu tür kontrol formları ancak konunun uzmanı kişiler tarafından hazırlanabilir ki bu işte başarılı olunabilmesi için öncelikle yangın korunum sistemleri ile ilgili envarterin detaylı bir şekilde çıkarılması gerekmektedir.
İşletmelerde yangın güvenliği konusunda yanlış kanı, binanın hizmete alındığı aşamada alınan inşai ve mimari yangın güvenliği önlemleri ile tesis edilen yangın korunum sistemlerinin hiç bir düzenleme yapılmaksızın ilelebet hizmet vereceğinin düşünülmesidir. Örnek vermek gerekirse acil durumlarda bina ve tesislerde can güvenliğinin sağlanmasının en başta gelen prensibi kaçış yollarının bloke olmaması ve her daim kaçışa müsait halde tutulmasıdır. Özellikle hizmete alınan binalarda işletme ve güvenlik ekiplerinin güvenlik ihtiyaçları veya yer problemleri sebebi ile kaçış yollarının bloke edildiği bina sayısı oldukça fazladır.
Binalar ve tesisler açıldıktan sonra, yangın korunum sistemlerinin bebekler gibi bakıma ihtiyaç duyduğu mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır, siz elinizi bu sistemlerin üzerinde tutmazsanız sistemler sizin tam da ihtiyacınız olduğu anda size hizmet veremeyecek, yangını erken haber alıp duyuramayacaksınız, bir bölümde kontrol altına alınması hedeflenen yangın otomatik söndürme sistemi uygun çalışmadığı için tüm binayı veya tesisi tehdit edecektir. Bu durum da başta can güvenliği konusunda ve aynı zamanda bina veya tesisin mal güvenliği konusunda telafisi mümkün olamayacak zarara sebep olacaktır. Yangın korunum sistemlerinin kontrol test ve bakımlarının laykıyla yapılabilmesi için ne yapacağınızı bilmeniz önemlidir, bu amaçla detaylı kontrol formlarının işin uzmanları tarafından hazırlanması gerekmektedir. Devletin yetkilendirdiği bazı firmaların yaptığı gibi yangın pompası kontrol panosundaki çalıştırma düğmesine bastığınızda pompa çalıştığında sulu söndürme sistemleri uygun olarak çalışmaktadır yorumunu yapamazsınız.
Sistemlerin kontrol formları hazırlandığında veya hazırlatıldığında işiniz bitmiyor bunları saha da kontrol edecek ekiplere ihtiyacınız var bu amaçla ekip oluşturacaksınız ve yönetimini yapacaksınız ki bu kısım için epeyce bir yol alınması gerekmektedir ki bu zaman kadar gördüğüm işletmeler yukarıda belirttiğim hususların oldukça gerisindedir. Diğer taraftan bu sistemler özel yetkinlik gerektirdiği için ekiplerin dolduracağı bu formların uygunluğunu yorumlayacak uzman kişilerden destek alınmasına ihtiyaç olmaktadır. Günümüzde, çok eksik de olsa bu formlara sahip olan az sayıda işletmede söz konusu formları doldurup bir dosyaya kaldırmakta uygunluk değerlendirmesi veya aksaklık tespiti ve giderilmesi için çok belirgin bir durum söz konusu değilse aksiyon almamaktadır.
Bu eksiklikler neden kaynaklanıyor ve süreçteki zorluklar/engeller nelerdir?
Öncelikle binadaki teknik ekiplerin sayı olarak yetersizliğinden bahsedebiliriz. Bir binanın işletilmesi için özellikle konfor cihazları ve sistemleri için şikayet oluşmaması veya oluşa şikayetlerin kısa sürede giderilebilmesi için günübirlik yapılacak işler yanında sadece ihtiyaç halinde hizmet verecek yangın korunum sistemleri aynı kefeye konulmamaktadır.
Yangın korunum sistemlerinin periyodik kontrol, test ve bakımlarının sağlıklı bir şekilde standartlara uygun olarak yapılabilmesi için fazladan adam/saat e ihtiyaç vardır. Diyelim ki gerekli adam/saat şartlarını yerine getirecek düzenlemeyi yaptınız hangi cihazları ne sıklıkta kontrol edeceksiniz? Sistemlerinizin uluslararası tanımlara uygun envarterlerini çıkardınız mı ki envanter çıkarma işlemi kolay bir işlem değildir, konunun uzmanlarından destek alınması gerekir?
Bina ve tesis işletmelerinde yangın güvenliği ile ilgili kontrol ve bakımlar yetersiz olduğunu biliyoruz, görüyoruz. Yetersiz de olsa iyi niyetli olarak kontrol ve bakım yapmaya çalışan işletmeler ise sadece yangın alarm ve duyuru sistemleri, otomatik söndürme sistemleri, duman kontrol sistemleri gibi aktif sistemlere odaklıdırlar.
Halbuki can güvenliğinin sağlanabilmesi için kaçış yollarının her daim kaçışa müsait halde olduğunun kontrolü yapılmamakta aksine tasarım aşamasında kaçışa müsait olması için düzenlenen kapılar kilitli hale getirilebilmektedir. Ya da aksine ayrı yangın zonu olan kaçış merdivenlerin kapıları sürekli açık tutulmaktadır. Merdiven yuvaları basınçlandırma sistemi çalışır durumda tutulsa bile, merdivenlerde iki adet iç kapıdan daha fazla iç kapının açık olmasının sistemin uygun şekilde çalışmamasına ve yangın olan kattan dumanın merdiven içerisine girmesine neden olacağının bilincine varılmamaktadır. Özellikle can güvenliğini doğrudan ilgilendiren mimari ve inşai konularda da envarterler oluşturulmalı, periyodik kontrol formları düzenlenmelidir.
Günümüzün popüler terimi bildiğiniz üzere dijitalleşme. Bahsetmiş olduğunuz eksikler ve güçlükleri gidermede dijitalleşmenin faydası olur mu?
Pasif sistemler (mimari ve inşai yangın güvenliği önlemleri) yanında aktif sistemler için yapılan kontrol ve bakımların ise metodolojileri eksik olup sistemlerin ihtiyaç duyduğu kontrollerin yaklaşık %10’u yapılabilmektedir.
Az önce personelin sayı olarak eksikliğinden bahsettik bunun yanında yangın güvenliği bir uzmanlık konusu olması sebebi ile, her daim işletmenizde bu hususlara hakim olacak nitelikte personel bulundurmanız mümkün değildir. Fakat, alacağınız hizmet ile standart donanıma sahip olan teknik elemanlarınızı görevlendirip sistemlerin kontrol ve bakımlarını uygun şekilde yapıp yapmadıklarını denetleyebilirsiniz ki bu günümüzde dijitalleşme ile rahat bir şekilde yapılabilir.
İşletmeler yangın güvenliği ve can güvenliğine yönelik hem mimari ve inşai önlemler konusunda hem de mekanik ve elektrik yangın korunum sistemleri konusunda sahip oldukları envantere göre kontrol, test ve bakım prosedürlerini uluslararası normlara göre madde madde teknik personelin yorumuna müsade etmeyecek açıklıkta ve titizlikte hazırlatmalıdırlar. Söz konusu prosedürlerin yerine getirilmesi için gerek uzmanlardan gerekse belli periyotlarda, kurulan sistemlerin bakımı konusunda malzeme tedarikçilerinin yetkilendirilmiş teknik ekiplerinden destek almak suretiyle kontrollerin yapılması ve/veya yaptırılarak yine uygunluğunun işin uzmanları tarafından denetlemesi sağlanabilir.
Günümüzde sadece yangın korunum sistemleri için değil aynı zamanda binadaki mekanik elektrik diğer sistemler, hatta temizlik ve benzeri hizmetlerin kontrolleri için de kontrol, test ve bakımların dijitalleşmesi kaçınılmaz bir ihtiyaçtır.
Konuşmamın içerisinde birkaç kez değindiğim üzere gerek yangın güvenliği gerekse yangın korunum sistemlerinin uygun şekilde işletilmesi için işletmelerin teknik personelini yönlendirecek uzmanlara ihtiyaç olduğu ortadır. Uzmanları dilediğiniz zaman rutin bir işleyişte bile binanıza getirmek hem maliyetli hem de zaman problemi sebebiyle çoğu zaman mümkün olamayacaktır. Bunun yerine uzmanlar tarafından dijital ortamda hazırlanmış uygun prosedürlerin bina teknik elemanları tarafından uzman yönlendirmesi ile takip edilmesi ve sonuçların yine uzmanlar tarafından kontrol edilerek müdahalede bulunulması ancak dijital ortamda yapılabilecektir.
Biz günümüzde yangın güvenliği sistemlerinin test ve bakımları bir kenara bırakın, daha gözle kontrollerini bile sağlıklı bir şekilde gerçekleştiremiyoruz ki artık devir kestirimci bakım devri. Ama, kestirimci bakımın yapılabilmesi için öncelikle kontrol, test ve bakım prosedürlerinin detaylandırılması, daha sonra bunların elektronik ortamda değerlendirilerek verilerin toplanmasına ihtiyaç vardır. Ancak verileri titizlikle topladıktan sonra veri analizleri yapılma aşamasına gelindiğinde kestirimci bakım için de hazır duruma geliriz. Eğer yukarıda konuştuğumuz prosedür titizlikle takip edilirse dijitalleşme sayesinde günümüzde kestirimci bakım seviyesine ulaşmak uzun süre almayacaktır.
Bu düzenlemelerin nasıl bir yararı olacak derseniz, çok daha düşük maliyetler ile yangın korunum sistemlerinin kontrol, test ve bakımlarını yapabileceksiniz ve her şeyden önemlisi ihtiyaç halinde yangın korunum sisteminin size gerekli performansı verdiğinden emin olarak binanızda can güvenliğini ve mal güvenliğini sağlayabileceksiniz.
Can güvenliği konusunu hiç bir şeyin üzerinde tutamazsanız, aksi takdirde bunun vicdani sorumluluğunu ömür boyu taşıyacağınızı bilmelisiniz. Dijitalleşme tek başına hiç bir anlam ifade etmez sadece sizin vereceğiniz hizmeti kolaylaştıran bir araç olacaktır, dijitalleşmeyi elde edeceğiniz verileri yorumlayacak uzmanları ile birlikte düşünürseniz size yararı olacaktır.
